گام معلق چپ در پیکارهای ضدسرمایهداری امروز
متونی از گسترهی بازاندیشیها و راهجوییهای فعالین چپ رادیکال
مجموعهمقالات موضوعی
دفتر اول از کتابهای کارگاه دیالکتیک
گردآوری و ترجمه: امین حصوری
بهمن ۱۳۹۸
فهرست مطالب
پیشگفتار ….. ۵
۱. صدایی از فمینیسم سیاه: بیانیهی کلکتیو رودخانه کومباهی ………. ۹
۲. نقش سیاست هویتی در گسیختگی چپ: گفتگو با اسد حیدر ………. ۳۷
۳. تزهایی دربارهی اضطراب و بازدارندگی مبارزه ………. ۵۹
۴. نظریهی رادیکال و آکادمی: رابطهای بغرنج ……….. ۹۳
۵. بهسوی بازآرایی بنیادینِ سیاست چپ رادیکال: نقد و چشماندازهایی برای سازماندهی و پراتیک انقلابی ….. ۱۱۱
۶. سیاست از پایین: سوژهگی و سازماندهی ……….. ۲۰۷
۷. سیاست پیکار طبقاتی در آلمان: در محل کار یا در محلات شهری؟ ……….. ۲۵۱
۸. چگونه ميتوان یک شبکهی همبستگی برپا کرد؟ ……….. ۲۶۹
پیشگفتار
اگر بتوان تاریخ را از منظر فراز و فرودهای پیکارهای ستمدیدگان علیه مناسبات نظم مسلط بازنویسی و روایت کرد، تاریخِ گذشته چیزی نخواهد بود مگر بازنمایی و شرح و تحلیل شکستهای مکرر و پیروزيهای موقتیِ ستمدیدگان، یا تجارب و دستاوردهايشان. پویایی و درهمتنیدگیِ ساختارها و مناسبات جهانِ سرمایهداری و سازوکارهای نظاممندِ استثمار و ستم و سرکوب، مبارزات ستمدیدگان در نقاط مختلف جهان را در سطوح متعددی بههم مربوط ميسازند؛ این پیوندهای ناگزیر، در مسیرهایی که هر یک از این مبارزات ميپیمایند و در تاثیرات و پیامدهايشان برای جامعهی بلافصلِ خویش و دیگر جوامع نمود ميیابند، همچنانکه در آماج و سرنوشتِ نهایی آنها. درنتیجه، پیوندیابی و همبستگی «فعالِ» مبارزات علیه نظام جهانیِ مسلط ضرورتی عینی برای چیرگی بر آن است؛ و این همان ضرورتيست که مانیفست کمونیست در شکلی کلاسیکْ اکثریتِ ستمدیدگان را به برآوردن آن فراميخواند: «کارگران جهان متحد شوید». اما سادهترین شکل پیوندیابی مبارزات ستمدیدگان، آگاهی متقابل از تجارب مبارزاتی مختلف و تحلیل و بازاندیشی دستاوردها و بهطور کلی درسآموزی از روندهای مبارزه در پهنههای مختلف جغرافیایی و تاریخی است. در ایرانِ سدهی گذشته تلاشهای بسیاری برای انتقال این تجارب و بازاندیشی انتقادی در آنها انجام شده است؛ تلاشهایی که خواه بنا به بازدارندگیِ تحولات تاریخی ایران و خواه بنا به شتاب تحولات جهانی و پویایی مناسبات سرمایهداری گسسته و ناتمام ماندهاند. درعینحال، تاجایيکه به گسترهی مبارزات ضدسرمایهداری مربوط ميشود این تلاشها عمدتا (نه تماما) از منظرهای محدود ایدیولوژيهایی انجام گرفته است که نیروهای زیرمجموعهی چپ مارکسیستی ایران خود را در چارچوب آنها تعریف ميکردند. بههر ترتیب، بهموازات تحولات متاخر جهان سرمایهداری و پویایی مبارزات جاری علیه آن، این نیاز بنیادی همواره پابرجاست که تجارب مبارزاتی مختلف را متناسب با این تحولات و پویایيها و البته از منظری گشودهتر مورد بازاندیشی قرار دهیم. مجموعهمقالات کتاب حاضر با چنین باور و دغدغهای گردآوری و ترجمه شده است و در بهترین حالت، همچون گام بسیار کوچکی در مسیر پاسخ به این ضروت قابل ارزیابی است.
برای معرفی/انتقال تجارب مبارزاتی به فضای چپ رزمندهی جغرافیای سیاسی ایران ميتوان (همچنانکه در دیگر تلاشهای مشابه) از زوایای مختلفی دست به اولویتبندی موضوعی و انتخابِ تجاربِ دیگر جوامع زد. آنچه مجموعهمتون حاضر1 را کنار هم آورده، بيگمان متأثر از نوع نگاه و دغدغههای سیاسی و تجارب مستقیم گردآوردنده–مترجم بوده است که لاجرم محدودیتهای عملی برای آشنایی با (و یا گنجاندنِ) موارد مهم(ترِ) دیگر را نیز در خود حمل ميکند. رشتهای که مقالات این مجموعه را بههم پیوند ميدهد بازاندیشی انتقادی فعالین جمعها و گروههای چپ رادیکال در (برخی) مسایل استراتژیک بر مبنای شرایط اجتماعی و تاریخيايست که در آن محاط شدهاند. بهجز مقالهی نخست که بیانیهی یکی از گروههای شاخص و پیشگام فمینیسم سیاه (کلکتیو رودخانهی کومباهی) در اوایل دههی ۱۹۷۰ است، سایر مقالات در سالهای اخیر نگاشته شدهاند. از آن میان، متون پنجم تا هشتم ناظر بر بازاندیشيها و تجارب گرایش معین و نوظهوری («سیاست انقلابی در محلات شهری»2) در فضای چپ رادیکال جامعهی آلمان است که مترجم شخصا پیوند نزدیکی با آن داشته است3. مناسبتِ ترجمه و انتشار این متون شاید بیشتر در نفس این تلاشهای جمعی راهجویانه باشد؛ درعینحال، بهرغم همهی تفاوتهای بافتارهای اجتماعی و سیاسی مورد بحث با وضعیت کنونی جامعهی ایران، درهمتنیدگیِ جهان تاریخیِ ما چنان رو به فزونی است که نگاه جستجوگرِ مخاطب فارسيخوان یحتمل چیزيهایی برای توشهبرداشتن از این بازاندیشيها خواهد یافت. تردیدی نیست که ما باید راهمان را متناسب با شرایط واقعی و نیازهای عینيمان بنا کنیم؛ تنها ميتوان امیدوار بود که با چشمانی هرچهبازتر و غنایافته از تجربیات و دستاوردهای تاریخی دور و نزدیک این وظیفهی خطیر را پیش ببریم. از این منظر، شاید کتاب حاضر نیز بتواند مصالح بسیار اندکی در این جهت فراهم آورد.
دریافت نسخهی الکترونیکی کتاب
پانوشتهای پیشگفتار:
1. مقالات اول تا ششم پیشتر در فضای اینترنت انتشار یافتهاند.
2. Revolutionäre Stadtteil-Politi
با نظر به گسترش جهاني تجارب مبارزاتيِ ستمديدگان و سنتزهاي تاريخيِ بعدي، اين رويکرد «نو» به استراتژيِ مبارزه قاعدتا چندان هم بيسابقه نيست. برای مثال، در سوابق مبارزات انقلابي در ترکيه و برخي کشورهاي «جنوب جهاني» (خصوصا در آمريکاي لاتين) دغدغهها و تجاربي خويشاوند قابل رديابي است؛ ازجمله در قالب کميتههاي مقاومت در محلات شهري، شوراهاي محلات شهري و ديگر اشکال و ساختارهاي مقاومت و خودگرداني «از پايين». در تاريخ متاخر ايران هم مشخصا در مقطع انقلابِ ناتمام 57 تلاشهاي ارزندهاي در اين جهت انجام گرفت که پيش از آنکه ثمراتاش به قدر لازم رشد و قوام بيابد، با هجوم موج ضدانقلاب نابود گرديد.
3. مقالات پنجم تا هفتم متوني جمعي هستند که از سوي يکي از گروههاي مدافع اين رويکرد (سياست انقلابي در محلات شهري) انتشار يافتهاند و مترجم اين مجموعه نيز در تاليف آنها مشارکت داشته است. متن هشتم يا آخرين فصل اين مجموعه، مربوط به سازمان سياسی ديگريست که همين رويکرد را دنبال ميکند. درحاليکه متون پنجم تا هفتم نوشتارهايي تحليلي هستند که خوانندهي چپ را مخاطب قرار مي دهند، متن هشتم مطلبي کاملا عملي (و به زباني بسيار ساده) است که ميکوشد با مخاطبِ عام ارتباط برقرار کند. گنجاندن اين متنِ اخير در مجموعهي حاضر براي تاکيد بر اهميت ساحت پراتيک بوده است (که در اين رويکرد معين مستلزم تحرک سياسي در بطن جامعه و به دور از فضاهاي مجازي است)؛ چرا که اين متن نمونهاي بهدست مي دهد از طرحريزي گامهاي عمليِ اوليه براي پيگيري سياست انقلابي در محلات شهري.